Fev 06, 2023 | 10:48 / Maraqlı məlumatlar
Son onilliklərdə nadir torpaq elementlərinə (NTE) tələbat çox artmışdır. İndi onlar dünya iqtisadiyyatının demək olar ki, bütün sahələrində - lazerlərdən və mobil telefonlardan, avtomobil katalizatorlarından və süni almazdan tutmuş mineral gübrələrə, kosmik gəmilərə və tibbi avadanlıqlara qədər istifadə olunur.
Dünya NTE istehsalına Çin (85 faiz) nəzarət edir, Rusiyanın payı isə cəmi iki faizdir. Kola Elm Mərkəzinin və Komarov adına Botanika İnstitutunun alimlərinin kəşfi çıxarılmış nadir torpaq elementlərinin miqdarını potensial olaraq artıra bilər.
Nadir torpaq elementlərinin əsas iqtisadi mənbələri bastnazit (NTE -FCO3), monazit (yüngül NTE -PO4) və ksenotim (ağır NTE -PO4) minerallarıdır. Loparit (Na,Ca,Ce,Sr)2(Ti,Ta,Nb)2O6 NTE mənbəyi hesab edilə bilər. Kola Elm Mərkəzinin alimləri tərəfindən aparılan son araşdırmalar göstərdi ki, Murmansk vilayətinin dərinliklərində təxminən 700 milyard dollar dəyərində nadir torpaq elementlərinin ehtiyatları gizlənir.
Müəssisədə əldə edilən loparit konsentratı niobium, tantal, serium qrupunun nadir torpaq elementləri və titanın sonrakı istehsalı üçün kompleks xammaldır. NTE filizlərinin çıxarılmasının ənənəvi üsulları təhlükəli turşuların qızdırılmasını və istifadəsini nəzərdə tutur.Bu çox bahadır, çoxlu enerji sərf edilir və ətraf mühitə mənfi təsir göstərir.
Son zamanlar təbiətə bənzər, yəni təbii prosesləri təqlid edən müxtəlif sahələrdə texnologiyalar, məsələn, bioloji yuyulma- bakteriyalar və mikroskopik göbələklərdən istifadə edərək təbii və texnogen xammaldan maddələrin yuyulub çıxarılması böyük maraq doğurur.
Şimal Kola Elmi Mərkəzinin Sənaye Ekologiyası Problemləri İnstitutunun və Komarov adına Nəbatat İnstitutunun alimləri müəyyən növ mikrogöbələk-lərin loparit istehsalı tullantılarından nadir torpaq elementlərini toplamaq qabiliyyətini öyrəniblər.Belə ki, onlar Loparit konsentratının istehsalı zamanı tullantıların toplandığı anbarın iki yerindən nümunələr götürmüş onların tərkibini müəyyən etmək üçün induktiv birləşdirilmiş plazma kütlə spektroskopiyasından istifadə etmişlər.
Nümunələrdə tapılan mikroorqanizmlər göbələklərin böyüməsini təmin etmək və bakteriyaların böyüməsinə maneə törətmək üçün xüsusi hazırlanmış və qidalandırıcı ilə doldurulmuş Petri qablarında becərilmişdir. Beləliklə, ən xarakterik növləri müəyyən etmək və ayırmaq mümkün olmuşdur.
Tədqiqat göstərdi ki, Penicillium simplicissimum loparit filizinin zənginləşdirilmiş tullantılarından nadir torpaq elementləri çıxarıla bilər.
Tədqiqatçılar hesab edirlər ki, onların aldığı nəticələr sınaqdan keçirilmiş göbələklərin nadir torpaq elementlərinin bioloji yuyulması üçün istifadə imkanlarını qiymətləndirməyə imkan verəcək.
Bu barədə beynəlxalq Geomicrobiology Journalında məqalə dərc edilib.
