İyn 01, 2023 | 14:00 / Maraqlı məlumatlar
Alimlər filiz konsentratının səthinə münasibətdə eyni zamanda nəmləndirici, dispersant və stabilizator olan çox mürəkkəb səthi aktiv maddənin təsir mexanizmini tədqiq etmişlər. Bu səthi aktiv maddə olan liqnosulfonat 1970-ci illərdən başlayaraq metalların çıxarılması üçün avtoklav texnologiyalarında istifadə olunur. Bununla belə, onun effektivliyi təsir mexanizmi kifayət qədər öyrənilməmişdir .Hal-hazırda zəngin olmayan filizlərin, ikiqat və üçqat odadavamlı filizlərin emalda iştirak etdiyini nəzərə alsaq, belə filizlərin emalı üçün səthi aktiv maddələrin istifadəsi daha da aktuallaşır.
Konsentratların avtoklav şəraitində qələvidən yuyulması zamanı səthi aktiv maddələrin (SAM) təsirinin bütün mərhələləri tədqiq edilmişdir. Bu, bir tərəfdən qiymətli metalların - sink, mis, qurğuşun və başqalarının çıxarılması prosesini necə idarə etməyi başa düşmək , digər tərəfdən səthi aktiv maddələrin effektivliyini tənzimləmək və onların çeşidini genişləndirmək üçün lazımdır.
Filizlərdən qiymətli metalların çıxarılması texnologiyası çoxmərhələlidir. Emalın müxtəlif mərhələlərində müxtəlif proseslər baş verir və səthi aktiv maddə bəzən təsirli olur, bəzi hallarda isə təsir azalır və onun dozasını artırmaq lazım gəlir ki, bu da son əmtəə məhsuluna pis təsir göstərir. Bundan əlavə, qələvidən yuyulma zamanı elementar kükürd ayrılır ki, bu da prosesi ləngidir və diffuziya plyonkaları əmələ gətirir. Səthi aktiv maddənin müxtəlif mərhələlərdə niyə fərqli fəaliyyət göstərdiyi tədqiqatda aydınlaşdırmışdır. Bu, metalların məhlulda çıxarılması prosesini idarə etməyə imkan verir, onu daha səmərəli və daha ucuz edir. Bundan əlavə, mexanizm haqqında biliklər bir neçə səthi aktiv maddələrdən ibarət daha mürəkkəb kompozisiyaların işlənib hazırlanması üçün yeni imkanlar açır və bununla da metalın çıxarılmasının səmərəliliyini daha da artırır.
Beləliklə, alimlər bir dəfəyə tullantıların utilizasiyası filizlərin və konsentratların email kimi iki ciddi problemi həll etdilər.
Qeyd etmək lazımdır ki, bu gün bütün dünyada mürəkkəb tərkibli filizlərdən əlvan metalların çıxarılması texnologiyaları inkişaf etdirilir. Əgər əvvəllər metallarla zəngin filiz hasil edilirdisə, bu gün belə filizlərin ehtiyatları tükənib. Sənaye şirkətləri isə zəif cətin zənginləşdirilmiş filizlərin emalı məsələsi ilə üzləşirlər. Dünyada inkişaf etdirilən istiqamətlərdən biri də müxtəlif səthi aktiv maddələrin istifadəsidir.
Ural Federal Universitetinin alimləri qiymətli metalları məhlula daxil edən “həlledici” – səthi aktiv maddə (SAM), xüsusən də liqnosulfonatı seçiblər. Liqnosulfonat sellüloz və kağız istehsalının tullantı məhsuludur, ucuzdur və toksik deyil.
Tədqiqatın nəticəsi Langmuir jurnalında səthi aktiv maddələrin təsir mexanizmi haqqında məqalə də öz əksini tapmışdır.
Beləliklə, Kanada, Çin və Cənubi Afrikada səthi aktiv maddələrin köməyi ilə yuyulma texnologiyaları fəal şəkildə inkişaf etdirilir. Rusiyada bu istiqamət yaxın zamanlardan başlayaraq inkişaf etdirilir. Mineral xammalın səthi aktiv maddələrdən istifadə etməklə emalı üçün Ural texnologiyası yüksək dərəcədə əlvan, qiymətli və nadir metalların çıxarılması ilə Rusiya, Qazaxıstan, Monqolustan və Özbəkistanın filizlərini emal etməyə kömək edəcəkdir.
