REA N.S.Kurnakov adına Ümumi və Qeyri-üzvi Kimya İnstitutu, A.N. Frumkin adına Fiziki Kimya və Elektrokimya İnstitutu və A.A. Kharkevich adına İnformasiyanın Ötürülməsi Problemləri İnstitutunun  əməkdaşları ilk dəfə az zəhərli krioprotektor aldılar ki, bu da mühüm problemin – zəhərli  olmayan biokonservantların yaradılmasının həlli yolunda böyük addımdır.

Hüceyrə və orqanların saxlanması və transplantasiyası ilə bağlı əsas problemlərdən biri onların orqanizmdən kənarda canlılığının qorunmasıdır. Bioloji material krioprotektora - soyutma və saxlama zamanı onu zədələnmədən və məhv olmadan qoruyan mühitə yerləşdirildikdə hüceyrələrin bir hissəsi, hətta uzun müddət donmuş vəziyyətdə qaldıqdan sonra da canlı qalır. Biomaterialın ən çox zədələnməsi onun mühafizəsi və yenidən mühafizəsi mərhələlərində susuzlaşdırma, hüceyrədənkənar və hüceyrədaxili buz kristallarının əmələ gəlməsi, həmçinin krioprotektorların daxili toksikliyi səbəbindən baş verir. Vəziyyət biomaterialın tərkibində olan suyun kristallaşmasının ən yaxşı qarşısını alan kimyəvi birləşmələrin, bir qayda olaraq, hüceyrə və orqanizm səviyyəsində əhəmiyyətli toksiklik nümayiş etdirməsi ilə mürəkkəbləşir.

Rus ​​alimləri ilk dəfə tərkibində az miqdar dimetilsulfoksid olan məhlul seçərək : maqnezium asetat (38%) - dimetil sulfoksid (2%) - su (60%), alınan konservantın krioprotektiv xassələrini (kristallaşmaya qarşı müqavimətini) sınaqdan keçirərkən təzə toyuq yumurtası ağı- zülalından istifadə etdilər. Təcrübə göstərdi ki, toyuq yumurtası ağı krioprotektorda yerləşdirilməsə maye azotda soyuduqda kristallaşır, yerləşdirildikdə isə kristallaşma baş vermir.

Biomaterial üçün az zəhərli konservantın əldə edilməsi hidrogen əlaqəsi olan şüşə əmələ gətirən sistemlərdə baş verən proseslərin molekulyar səviyyədə izah edilməsi və müxtəlif tərkibli sulu məhlulların krioprotektiv qabiliyyətini müəyyən edən amillərin müəyyən edilməsi sayəsində mümkün olmuşdur. Konservasiya prosesinin molekulyar mexanizminin təyin edilməsində hidrogen rabitəsi olan sistemlərin tədqiqi üçün institutda işlənmiş eksperimental və hesablama-nəzəri yanaşmalardan istifadə edilmişdir.

Məqalə “Journal of Non-Crystalline Solids” jurnalında dərc olunub.

https://indicator.ru/chemistry-and-materials/poluchen-malotoksichnyi-krioprotektor-24-10-2022.htm